İştirak Nedir, Türleri Nelerdir?

İştirak Nedir?

İştirak, bir şirketin başka bir şirketin sermayesine belirli oranda ortak olması durumudur. Başka bir ifadeyle, bir işletmenin, faaliyet gösterdiği alan dışında ya da benzer sektörlerdeki şirketlere yatırım yaparak onların ortağı olması iştirak ne demek sorusunun yanıtıdır. Bu ortaklık, genellikle oy hakkı ve kar payı elde etme gibi hakları da beraberinde getirir.

İştirak edilen işletme, ana şirket açısından bağlı iştirak olabilir. Bağlı iştirak, yatırım yapılan şirkette önemli düzeyde kontrol sağlandığında kullanılır. Eğer yatırım yapılan şirkette doğrudan kontrol sağlanamıyorsa, bu durumda yatırım bağımsız iştirak kapsamında değerlendirilir. Her iki durumda da iştirakler, yatırımcı şirketin bilançosunda varlık olarak yer alır.

İştirak Amacı Nedir?

Şirketlerin başka bir şirkete iştirak etmesinin birçok stratejik ve finansal nedeni olabilir. Temel iştirak amacı şunlardır:

• Yeni pazarlara giriş sağlamak

• Rekabet avantajı elde etmek

• Uzun vadeli yatırım geliri sağlamak

• Faaliyet alanını genişletmek
  Ham madde veya dağıtım kanallarını güvence altına almak

• Stratejik işbirlikleri geliştirmek

Bu amaçlar doğrultusunda yapılan iştirakler, şirketin mali yapısını güçlendirebilir ve iş hacmini artırabilir. Ayrıca iştirak edilen işletmenin performansına göre yatırımcı şirkete düzenli olarak kazanç da sağlayabilir.

İştirak Türleri Nelerdir?

İştirakler, kontrol derecesine ve ortaklık yapısına göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Başlıca iştirak türleri aşağıdaki gibidir:

1. Bağlı İştirak

Yatırımcının, iştiraki olan şirkette oy haklarının %50’den az ancak %20’den fazla olması durumudur. Bu durumda yatırımcı şirket, iştirak ettiği şirkette önemli etkiye sahiptir fakat tam kontrolü elinde bulundurmaz.

2. Bağımsız İştirak

Bu türde şirket, iştirak ettiği firmada daha düşük oranda pay sahibidir ve doğrudan bir kontrol hakkı bulunmaz. Ancak yine de uzun vadeli yatırım amacıyla yapılan bir iştiraktir.

3. Tam Bağlı Ortaklık (Bağlı Ortaklık)

Yatırım yapılan şirkette oy haklarının %50’den fazlası elde edildiğinde ortaya çıkar. Bu durumda yatırımcı şirket, iştirak ettiği şirketi doğrudan yönetebilir.

4. Yatırım Amaçlı İştirak

Şirketin kısa veya uzun vadeli kazanç sağlama amacıyla yaptığı iştirak türüdür. Stratejik bir kontrol hedefi bulunmaz.

İştirakler Hesabı Nedir?

Muhasebe sisteminde iştirakler hesabı, şirketin başka firmalara yapmış olduğu iştirak yatırımlarının izlendiği hesaptır. Genellikle aktif hesaplar arasında yer alır ve uzun vadeli varlıklar grubuna dahil edilir.

İştirakler hesabı şu amaçlarla kullanılır:

• İştirak edilen şirketlerin hisseleri ve sermaye paylarının takibi

• Elde edilen kar paylarının kaydı

• Satın alma ve satış işlemlerinin muhasebeleştirilmesi

İştirakler hesabı, 240 kodlu hesap grubunda yer alır. İşletme, başka bir şirkete ortak olduğunda bu yatırımını "240-İştirakler" hesabına borç, elden çıkardığında ise alacak kaydeder.

İştirak Kazancı Nasıl Muhasebeleştirilir?

İştirak edilen şirketin dönem sonunda elde ettiği kar üzerinden dağıtılan pay, yatırımcı şirket için iştirak kazancı anlamına gelir. Bu kazanç, genellikle 642-İştiraklerden Temettü Gelirleri hesabında muhasebeleştirilir.

Muhasebe kaydı şu şekilde yapılır:

• Borç: 102-Banka Hesabı (veya 120-Alıcılar)

• Alacak: 642-İştiraklerden Temettü Gelirleri

Eğer iştirak edilen şirketin zararı varsa veya temettü dağıtımı yapılmazsa, iştirak kazancı elde edilemez. Ayrıca, iştirak edilen şirkete yapılan yatırımların değer düşüklüğü yaşaması durumunda, 654-Karşılık Giderleri hesabı kullanılarak muhasebeleştirme yapılabilir.

İş Süreçlerinde Dijital Çözüm: Uyumsoft

İştirak, şirketlerin büyüme, çeşitlenme ve yatırım stratejilerinin önemli bir parçasıdır. Doğru yönetilen iştirakler, işletmeye uzun vadeli kazançlar ve stratejik avantajlar sağlar. Bu süreçte muhasebe kayıtlarının doğru tutulması, finansal tabloların sağlıklı okunabilmesi açısından büyük önem taşır.

Uyumsoft’un KOBİ’ler için geliştirilen ticari yazılımı Girus Ticari, şirketlerin iştiraklerini etkin şekilde takip etmesini ve kayıt altına almasını sağlayan güçlü bir altyapı sunar. Ayrıca Uyumsoft’un Ön Muhasebe Programı, mikro ve küçük ölçekli işletmelerin iştiraklerle ilgili finansal hareketlerini kolayca izlemesine olanak tanır. Böylece şirketler finansal yönetim süreçlerini daha sağlıklı şekilde yürütebilir. 

İlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz: “Limited Şirket Nedir?”, “Anonim Şirket Nedir? Nasıl Kurulur?”